Πώς οι γάτες έγιναν κατοικίδια: Αρχαίο DNA ανατρέπει όσα γνωρίζαμε για την εξημέρωσή τους
Δύο νέες επιστημονικές μελέτες αποκαλύπτουν ότι η γάτα που γνωρίζουμε σήμερα δεν ήταν το πρώτο αιλουροειδές που έζησε με τον άνθρωπο.
Οι γάτες είναι τόσο ενταγμένες στην καθημερινότητά μας, οπουδήποτε κι αν βρίσκονται άνθρωποι, που είναι σαν να ζούσαν πάντα μαζί μας. Φυσικά αυτό δεν ισχύει. Υπήρξε κάποιο χρονικό σημείο που εξημερώθηκαν και έφτασαν τελικά να κατακτήσουν τους καναπέδες μας και τα memes στο διαδίκτυο.
Ωστόσο, η προέλευση των οικόσιτων γατών παρέμενε ένα επιστημονικό μυστήριο. Οι αρχαιολόγοι εκτιμούσαν ότι οι γάτες και οι άνθρωποι άρχισαν να ζουν μαζί πριν από περίπου 9.500 χρόνια σε περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου, στην αρχή της νεολιθικής εποχής, όταν οι άνθρωποι ξεκίνησαν να καλλιεργούν τη γη.
Σύμφωνα με την κυρίαρχη θεωρία, τα αποθέματα σιτηρών των καλλιεργητών προσέλκυαν τρωκτικά, τα οποία με τη σειρά τους «τραβούσαν» τις γάτες ως θηρευτές από την άγρια ζωή στις κατοικημένες περιοχές. Και κάπως έτσι εξημερώθηκαν.
Τα παλαιότερα γνωστά οστά γάτας στο αρχαιολογικό αρχείο χρονολογούνται από μια ταφή στην Κύπρο από εκείνη τη χρονική περίοδο.
Ωστόσο, σύμφωνα με το CNN, νέα ανάλυση γενετικών πληροφοριών που ανακτήθηκαν από σκελετούς γάτας σε αρχαιολογικούς χώρους σε όλη την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Ασία, δείχνουν ότι οι οικόσιτες γάτες έχουν μια πολύ πιο πρόσφατη προέλευση και δεν ήταν τα πρώτα αιλουροειδή που έζησαν μαζί με τους ανθρώπους.
«Αρχίσαμε να εξετάζουμε τα οστά που αποδίδονται σε οικόσιτες γάτες ηλικίας 10.000 ετών ώστε να βρούμε ποιες έχουν στην πραγματικότητα τα ίδια γονιδιώματα με τον σύγχρονο πληθυσμό γατών που κυριαρχεί τώρα», δήλωσε ο Γκρέγκερ Λάρσον, καθηγητής στη σχολή αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. «Στη συνέχεια αμφισβητήθηκε εντελώς αυτή η αφήγηση», επισήμανε ο Λάρσον.
Ο Λάρσον συνυπέγραψε δύο εργασίες που προέκυψαν από την έρευνα που δημοσιεύθηκε την Πέμπτη 27 Νοεμβρίου.
Η γάτα-λεοπάρδαλη
Μια μελέτη που είχε ως επίκεντρο την Ευρώπη και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science εξέτασε 87 αρχαία και σύγχρονα γονιδιώματα γάτας και διαπίστωσε ότι η οικόσιτη γάτα, η οποία έχει την επιστημονική ονομασία Felis catus, προήλθε από τη Βόρεια Αφρική και όχι από την Ανατολική Μεσόγειο, όπως ήταν η προηγούμενη πεποίθηση. Οι πρόγονοί της ήταν στενά συγγενείς με την αφρικανική αγριόγατα, ή Felis lybica lybica.
Οι γάτες δημιούργησαν τη γονιδιακή δεξαμενή της σύγχρονης οικόσιτης γάτας και φαίνεται να εξαπλώθηκαν σε όλη την Ευρώπη με την άνοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας πριν από περίπου 2.000 χρόνια, σημείωσε η μελέτη.
Μέχρι το έτος 730 μ.Χ. η οικόσιτη γάτα είχε φτάσει στην Κίνα, πιθανώς επιβιβαζόμενη σε εμπορικά καραβάνια κατά μήκος του Δρόμου του Μεταξιού, σύμφωνα με μια δεύτερη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Cell Genomics. Η μελέτη ανέλυσε το DNA από 22 οστά αιλουροειδών που ανακαλύφθηκαν στην Κίνα τα τελευταία 5.000 χρόνια.
Πριν από τότε, ένα εντελώς διαφορετικό είδος αιλουροειδούς που δεν σχετίζεται με την οικόσιτη γάτα ή τον πρόγονό της ζούσε μαζί με τους ανθρώπους από τουλάχιστον το 5.400 π.Χ. μέχρι πριν το 150 μ.Χ., ανακάλυψαν οι ερευνητές. Γνωστή επιστημονικά ως Prionailurus bengalensis, ή γάτα-λεοπάρδαλη, τα απομεινάρια της, που βρέθηκαν προηγουμένως σε επτά αρχαιολογικούς χώρους στην Κίνα, ταυτοποιήθηκαν στη νέα ανάλυση.
Ιθαγενής στην Ασία, η Prionailurus bengalensis είναι μια μικρή αγριόγατα που δεν διασταυρώνεται φυσικά με τα είδη Felis. Αλλά ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1980, οι σύγχρονοι εκτροφείς γατών διασταύρωσαν τις δύο για να παράγουν τη γάτα της Βεγγάλης, σύμφωνα με τη μελέτη.
Επέστρεψαν στη φύση
Η σχέση της γάτας-λεοπάρδαλης με τους ανθρώπους ήταν ιστορικά «συμβιωτική» αλλά ποτέ δεν εξημερώθηκε πλήρως παρά το γεγονός ότι ζούσε μαζί με ανθρώπους για περισσότερα από 3.500 χρόνια, δήλωσε ο Σου Τζιν Λούο, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης που επικεντρώνεται στην Κίνα και ερευνητής στη Σχολή Επιστημών Ζωής του Πανεπιστημίου του Πεκίνου.
Οι άνθρωποι επωφελήθηκαν από τις δεξιότητες σύλληψης ποντικιών των άγριων αιλουροειδών, ενώ οι γάτες είχαν μια έτοιμη προσφορά τρωκτικών για να φάνε - αλλά πιθανότατα δεν υπήρξε ποτέ κανένας σκόπιμος έλεγχος στον πληθυσμό της γάτας-λεοπάρδαλη.
«Η σχέση ανθρώπου και γάτας-λεοπάρδαλης τελικά έληξε και αυτές οι γάτες επέστρεψαν στα φυσικά τους ενδιαιτήματα, ζώντας σήμερα ως οι φευγαλέοι και κρυμμένοι γείτονές μας», είπε ο Λούο.
«Δεν σημαίνει ότι οι γάτες-λεοπαρδάλεις εξαφανίστηκαν. Αντίθετα, απλώς υποχώρησαν από τους ανθρώπινους οικισμούς και συνέχισαν να επιμένουν στα φυσικά τους δασικά ενδιαιτήματα», εξήγησε.
Γιατί δεν εξημερώθηκαν
Μια υπόθεση για το γιατί η γάτα-λεοπάρδαλη δεν κατέληξε ποτέ πλήρως εξημερωμένη, πηγάζει από τη φήμη της ότι θηρεύει κοτόπουλα και τρωκτικά, σε αντίθεση με τις οικόσιτες γάτες που είναι καλύτερες στο να πιάνουν ποντίκια. Στην κινέζικη λαογραφία, η γάτα-λεοπάρδαλη είναι γνωστή ως «τίγρης που πιάνει κοτόπουλα», μια αναφορά στην όρεξή της για πουλερικά, εξήγησε ο Λούο.
Τα νέα περιβάλλοντα που εμφανίστηκαν σε γεωργικές κοινότητες σήμαιναν αλλαγή στις σχέσεις με πολλά διαφορετικά ζώα, συμπεριλαμβανομένων των αγριόγατων, δήλωσε ο Γουίλιαμ Τέιλορ, επίκουρος καθηγητής και επιμελητής αρχαιολογίας στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Κολοράντο, ο οποίος μελετά την εξημέρωση των ζώων και δεν συμμετείχε στην έρευνα.
«Νομίζω ότι είναι πολύ ωραίο να βλέπουμε αυτές τις μελέτες DNA να βοηθούν στην ανίχνευση του πώς η ιστορία των γατών της Ευρώπης και της Ασίας -αυτό το πανταχού παρόν μικρό πλάσμα που πολλοί άνθρωποι θεωρούν δεδομένο- μας φέρνει πίσω στις πρώτες εμπορικές οδούς όπως οι Δρόμοι του Μεταξιού που χτίστηκαν με ταξίδια ζώων όπως το άλογο, το γαϊδούρι και η καμήλα», πρόσθεσε.
